Mówi o tym dokładnie pasjonująca książka o roli Mazowsza w owej wielkiej wojnie z Zakonem Krzyżackim, będąca efektem wydawniczym Wyższej Szkoły Rozwoju Lokalnego w Żyrardowie, Mazowieckiego Towarzystwa Naukowego, Muzeum Niepodległości w Warszawie i Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie. A składa się na nią dziewięć kompetentnych i pasjonujących artykułów opowiadających o znaczeniu Mazowsza w owej wojnie. Znaczeniu doniosłym, acz powszechnie mało znanym, gdyż w ogólnym odbiorze wojna utożsamiana jest właściwie tylko z Grunwaldem.
Dość powiedzieć, że książę Siemowit IV, ekonomicznie uzależniony od Malborka, prowadził politykę usłużną wobec Zakonu i uchodził za jego przyjaciela, lawirując między Zakonem, Polską i Litwą, natomiast książę Janusz I zdecydowanie związał się z Krakowem. Dlaczego tak było i jakie były konsekwencje tych postaw ? o tym opowiada w swoim artykule ?Mazowsze a Grunwald? prof. Benon Dymek.
Równie interesujący jest dociekliwy artykuł mgr Krzysztofa Brauna ?Przygotowania i przemarsz wojsk Jagiełły przez Mazowsze?, a z innej perspektywy wspólny artykuł tegoż i Mariana Grzegorza Gerlicha ?Grunwaldzka wiktoria w perspektywie śląskiego folkloru i agitacji patriotycznej?.
Ogólniej zaś o wojnie i znaczeniu grunwaldzkiej wiktorii w naszej sztuce i literaturze, w tym w pisemkach dla dzieci i młodzieży, oraz bardziej generalnie o ich funkcjach patriotycznych i wychowawczych mówią inne artykuły zawarte w tym tomie. Zbyt ich wiele, by każdym zajmować się oddzielnie, acz zasługują na to.
Sumując: książka przynosi pogłębione spojrzenie nie tylko na Grunwald, który stał się symbolem wojny z Zakonem, ale w ogóle na całą wielką wojnę; spojrzenie niejednokrotnie zaskakujące, co świadczy o tym, jak powierzchownie i ?legendarnie? jest ten okres naszych dziejów odbierany powszechnie, gdy przecież obfitował on w niejednokrotnie mało znane zwroty i miewał swoje tajemnice. Warto je poznać, by nie zadowalać się jedynie sfolkloryzowanym mitem, ale spojrzeć na to wydarzenie od podszewki, by lepiej je zrozumieć.
Mazowsze w wielkiej wojnie z Zakonem Krzyżackim 1409-1411, pod red. Krzysztofa Zwolińskiego, Wyższa Szkoła Rozwoju Lokalnego w Żyrardowie, Żyrardów 2011, s. 188.
